De MOS-klimaatbende van Beersel

De Bende van Beersel worden ze genoemd: acht basisscholen in de gemeente Beersel die er in het 5e leerjaar alles aan doen om hun ecologische voetafdruk te verkleinen. Tijdens de klimaatles gaan de leerlingen op pad met de energiekoffer met o.a. een CO2-meter, een lichtmeter en een energiemeter. Daarna bekijken ze een animatievideo over hernieuwbare energie of spelen ze een memory met voorbeelden van energieopwekking. ‘Het leuke aan de energiekoffer is dat de leerlingen zelf leren inschatten wat wel en niet energiezuinig is’, vertelt Leen, leerkracht van het 5e leerjaar in Gemeentelijke Basisschool Dworp. ‘Dit jaar is het thema Maat van het Klimaat’, vullen Deborah en Tijl aan, twee klimaathelden uit de klas van Leen.
‘In 2015, toen we met de Bende van Beersel begonnen, was het doel om 5% energie te besparen op een schooljaar’, glundert Leen. ‘Onze school in Dworp heeft toen 20% energie bespaard. De radiator staat lager, de lichten gaan uit wanneer het kan en het koffieapparaat gaat uit als de koffie klaar is. Ook de digitale lesborden worden op aandringen van de leerlingen uitgeschakeld als het kan.’

IJsblokken isoleren

In oktober weerklinkt het jaarlijkse startschot van de klimaatbende en komen de acht basisscholen van de Bende van Beersel samen. ‘We spelen samen spelletjes om het thema klimaat speels in te leiden’, zegt Leen. Doorheen het jaar volgen dan nog enkele activiteiten waaraan elke school meedoet. ‘We isoleren een ijsblok om te leren hoe isolatie werkt’, vertelt ze. ‘Als slotmoment houden we samen een klimaatvriendelijke picknick, waar we alles leren over seizoensgebonden en lokaal eten.’
De individuele scholen kunnen naar eigen keuze extra acties organiseren. ‘Met GBS Dworp gaan we elk jaar op bezoek bij boer/imker Daan. ‘Daar maken we kennis met zijn bijen en leren we over biodiversiteit’, zegt Leen. ‘Dat kadert ook mooi binnen de Sustainable Development Goals, de 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen van de Verenigde Naties’. Ten slotte is er nog de zelfplukboerderij waar we leren over het concept van seizoensgebonden eten. De ouders kunnen dan ook mee, ‘want ook zij kunnen veel bijleren over koken met de seizoenen.’
Wanneer de leerlingen van het vijfde leerjaar op kampeerklas gaan, dan leggen ze de afstand van 50 kilometer af met de fiets, heen en terug. ‘Het zou zomaar kunnen dat de volgende Tom Boonen in onze klas zit’, lacht Leen. En een bezoekje aan de windturbines van Eoly staat ook ieder jaar op het programma. Eoly is de producent van duurzame energie van de Colruyt Group.

Droevige wereldbol

Elke maand is er een milieuraad met 2 leerlingen uit elk leerjaar. ‘De leerlingen komen zelf met ideeën en initiatieven’, vertelt Leen. ‘Hierbij zijn altijd drie leerkrachten aanwezig, maar de ideeën komen van onze klimaathelden. Zij stellen doelen op voor de volgende periode en nemen deze mee naar de respectievelijke klassen. Dan zijn vanzelf ook alle leerkrachten betrokken bij het verhaal.’
Ieder jaar maakt de school zelfgemaakte kerstkaartjes, en dit jaar hadden die een verdrietige wereldbol. Zo sporen de leerlingen lokale handelaars aan om ook energie te besparen, ‘door bijvoorbeeld ‘s nachts de vitrineverlichting uit te laten’, vullen leerlingen Deborah en Tijl aan.

Schepenen in ijsberenpak

Initieel was het de gemeente Beersel zelf die naar MOS toe kwam met de vraag hoe basisscholen rond energie en klimaat kunnen werken. ‘Een gemeente die mee initiatief neemt, praktisch materiaal voorziet waar nodig, en die meetinstrumenten mee financiert is veel waard’, vertelt Leen. ‘De gemeente houdt zelfs de energiemeterstanden bij om te berekenen hoeveel CO2 de Bende van Beersel samen bespaart op een jaar.’
Maar zelfs de gemeente ontsnapt niet aan het kritisch oog van de leerlingen, en wordt door hen uitgedaagd om ambitieuze klimaatdoelen te stellen. Tijdens het jaarlijkse startmoment stellen de verantwoordelijke gemeenteraadsleden hun klimaatdoelen voor. In ijsberenpak! ‘Dan toon je als gemeente een enorm engagement’, zegt Leen.
Daarnaast begeleidt MOS-begeleidster Ann Thienpont waar nodig. ‘Wij waren de eersten die met het concept van de MOS-klimaatbende van start gingen’, vertelt Leen. ‘Zonder de opvolging van MOS zouden veel initiatieven wel eens kunnen verwateren. MOS houdt ons bij de les.’

Klimaatboetes

Onze grootste uitdaging is om onze klimaathelden te temperen in hun activisme’, lacht Leen. ‘In de beginjaren werd al eens een stekker van de computer van een leerkracht uitgetrokken’. Nadien werden speciale GAS-boetes geïntroduceerd die de leerlingen mogen uitdelen als ze zien dat iemand bijvoorbeeld het licht aan laat. ‘Daarop staat dan een grappige opdracht, zoals een liedje zingen,’ vervolgt Leen, ‘want niets is zo leuk om met de vinger te mogen wijzen naar de leerkrachten.’
Een andere uitdaging is een aangename lokaaltemperatuur vinden voor zowel leerkracht als leerlingen. ‘De kinderen in de milieuraad ijveren ervoor om de radiator zo min mogelijk op te zetten in de klas,’ vertelt Leen, ‘maar de leerkracht blijft natuurlijk de baas, en die wil af en toe wel eens de verwarming opzetten als het door de kou lastig werken is.’
In het begin waren de inspanningen voor het klimaat voor leerkrachten wel eens een moetje, ‘maar nu zien we leerkrachten groeien in het concept, en zijn ze mee met het project.’ Volgens collega’s is de klas van Leen een aanstekelijk voorbeeld voor de andere klassen.

Ambassadeurs

Ondertussen is het ingeburgerd om de lichten uit te doen waar mogelijk. ‘Ons doel blijft wel om elk jaar stapje per stapje ietsje meer doen’, vertelt Leen. ‘Het zou tof zijn om ouders thuis ook mee te krijgen, of nog meer scholen te inspireren om klimaatbendes op te richten.’
‘Het is onze ambitie om meer naar buiten te komen met onze resultaten’, zegt Leen. De school heeft al voor de tweede keer de Groene Vlag van Eco-Schools binnengehaald. Dit is een internationaal label voor duurzame scholen. ‘Zo willen we ook andere scholen inspireren om met duurzaamheid bezig te zijn’, besluit ze.

Een reportage van Always Hungry (2021)