Oma hergebruikt Zack, een plastic zakje, om te gaan winkelen. Zack ontsnapt uit haar handen en vliegt mee met de wind. Hij valt in een rivier en drijft helemaal mee naar de zee. Daar zijn vele dieren die honger hebben. Ze happen in Zack. En Zack valt helemaal uit elkaar in kleine stukjes. Hij wordt wakker van een nare droom, maar is het wel een droom?
Thema: plastic, zwerfvuil
Subthema’s: mee gaan winkelen, boodschappentas, vervuiling van de zee, afval, hergebruik
- Ervaringen van de kinderen in verband met vakantie, de zee, strandjutten, zwerfvuil, winkelen, sorteren,…
- Kinderen vertellen over hun interesse voor vissen, een aquarium,…
- Een kind vertelt een nare droom
- Vrijdag 8 juni wereldoceanendag
- Mei plasticvrij: geen plastic tassen, waterflesjes, bekers, rietjes, boterhamzakjes, folie, ballonnen,…
Wetenschappen en techniek
- Natuur: Algemene vaardigheden: 1.2 de kleuters tonen een explorerende en experimenterende aanpak om meer te weten te komen over de natuur.
- Natuur: Levende en niet-levende natuur: 1.4 de kleuters kunnen organismen en gangbare materialen ordenen aan de hand van eenvoudige, zelf gevonden criteria.
- Natuur: Gezondheid: 1.10 de kleuters kunnen in concrete situaties gedragingen herkennen die bevorderlijk of schadelijk zijn voor hun gezondheid.
- Natuur: Gezondheid: 1.11 de kleuters tonen goede gewoonten in hun dagelijkse hygiëne.
- Natuur: Gezondheid: 1.12 de kleuters weten dat ze door de inname van sommige producten en planten ziek kunnen worden.
- Natuur: Milieu: 1.13 de kleuters tonen een houding van zorg en respect voor de natuur.
Mens en maatschappij
- Mens: Ik en mezelf: 1.2 de kleuters kunnen in een eenvoudige taal een recent gebeurde situatie waarbij zij betrokken waren in dialoog met een volwassene, beschrijven en vertellen hoe zij zich daarbij voelden.
- Mens: Ik en de ander: 1.5 de kleuters kunnen bij anderen gevoelens van bang, blij, boos en verdrietig zijn herkennen en kunnen meeleven in dit gevoel.
- Mens: Ik en de ander: 1.6 de kleuters weten dat mensen eenzelfde situatie op een verschillende wijze kunnen ervaren en er verschillend kunnen op reageren.
- Mens: Ik en de ander: 1.7 de kleuters kunnen een gevoeligheid tonen voor de behoeften van anderen.
- Mens: Ik en de ander: 1.8 de kleuters kunnen voor zichzelf opkomen door signalen te geven die voor anderen begrijpelijk en aanvaardbaar zijn.
- Mens: Ik en de anderen in groep: 1.9 de kleuters kennen en begrijpen omgangsvormen, leefregels en afspraken die van belang zijn voor het samenleven in een groep.
- Mens: Ik en de anderen in groep: 1.10 de kleuters kunnen in concrete situaties met de hulp van een volwassene afspraken maken.
- Maatschappij: Sociaal-economische verschijnselen: 2.1 de kleuters kunnen beroepen en bezigheden van volwassenen die ze kennen op een eenvoudige wijze beschrijven.
- Maatschappij: Sociaal-culturele verschijnselen: 2.5 de kleuters beseffen dat sommige mensen een andere levenswijze hebben dan zijzelf, als ze geconfronteerd worden met beelden, informatie of mensen uit een andere cultuur.
- Maatschappij: Politieke en juridische verschijnselen: 2.6 de kleuters kunnen met concrete voorbeelden illustreren dat mensen die samenleven, zich organiseren via regels waaraan iedereen zich moet houden.
- Maatschappij: Politieke en juridische verschijnselen: 2.7 de kleuters weten dat er mensen zijn die waken over het naleven van regels in elke samenleving.
|
Voelen: inleven |
• Zich verbonden voelen met Zack die in stukjes uit elkaar valt. |
|
Denken: onderzoeken |
• Kennis opbouwen over eigenschappen, voor- en nadelen van plastic en van verpakkingen. • Inzien hoe plastic in de zee terechtkomt. • Onderzoeken wat zwerfafval is en hoe het kan verminderen. • Kennis opbouwen over dieren in het water/ de zee. |
|
Doen: actievoeren met kinderen |
• Zelf het gebruik van plastic vermijden en verminderen. • Een gewoonte maken van het inschakelen van herbruikbare tassen. • Oproepen om plastic en zwerfafval te vermijden en te verminderen. |
‘4.7 Er tegen 2030 voor zorgen dat alle leerlingen kennis en vaardigheden verwerven die nodig zijn om duurzame ontwikkeling te bevorderen….’ | |
‘12.8 Tegen 2030 garanderen dat mensen overal beschikken over relevante informatie over en zich bewust zijn van duurzame ontwikkeling en levensstijlen die in harmonie zijn met de natuur.’ |
|
‘14.1 Tegen 2025 de vervuiling van de zee voorkomen en in aanzienlijke mate verminderen, in het bijzonder als gevolg van activiteiten op het land, met inbegrip van vervuiling door ronddrijvend afval en voedingstoffen.’ |
Prent 0 – titel + cover |
|
Prent 1 – Zack ontsnapt |
Sleutelvragen die bij deze prent horen: ● Als je mama/papa/… naar de winkel gaat, neemt die dan ook nooit/soms/altijd een plastic tas?● Wat gebeurt daar dan thuis mee? ● Waar/van wat worden plastic tassen gemaakt? ● Heb je al eens een plastic tas in de wind zien buitelen/vliegen? Wat vond je daarvan? ● Waar zou die uiteindelijk terechtkomen? |
Prent 2 – Zack tuimelt in het water |
|
Prent 3 – Zack drijft op het water |
Sleutelvragen die bij deze prent horen: ● Heb je al eens een rivier gezien? Waar komt dat water vandaan? En waar gaat het naartoe? TIP |
Prent 4 – De zee |
Sleutelvragen die bij deze prent horen: ● Wie is er al eens aan zee geweest? Leuk/niet leuk? Waarom wel/niet? |
Prent 5 – Zack in de zoute zee |
Sleutelvragen die bij deze prent horen: ● Wat doet mama/papa/… thuis met de plastic zakken (heeft er geen, hergebruiken, weggooien, …)? |
Prent 6 – Blijf van me af |
Sleutelvragen die bij deze prent horen: ● Wie houdt er wel/niet van het zonnetje? |
Prent 7 – Vis en meeuw happen stukjes |
Sleutelvragen die bij deze prent horen: ● Waarom eten de vis en de vogel van Zack? Is dat normaal? Wat eten vissen en zeemeeuwen dan wel? |
Prent 8 – Zack wordt klein |
Sleutelvragen die bij deze prent horen: ● Hoe komt het dat Zack helemaal uit elkaar valt ? Invloed van zon, water, zout, tijd, … |
Prent 9 – Zack wordt wakker in de supermarkt |
Sleutelvragen die bij deze prent horen: ● Wiens mama/papa/… gebruikt er thuis een herbruikbare tas? |
De personages in het verhaal
● Zack: is aanwezig op alle prenten behalve 4.
● Oma en kleinkind: prent 1 en 9.
● Mistral, de wind: prent 1 en 2.
● De zee met vissen, planten en andere zeedieren: prent 4 en 6, 7 en 8.
● Meeuw: prent 7.
Gevoelens van het hoofdpersonage Zack
● Prent 1 : Zack is blij, juicht. Mistral is wat boos.
● Prent 2: Zack is verrast, hij kan niet meer vliegen. Mistral kijkt tevreden.
● Prent 3: Zack heeft angst, voelt zich verloren.
● Prent 5: Zack heeft het koud, hij bibbert en jammert. Hij weent en is moe. Hij is verdrietig.
● Prent 7: Zack roept om hulp.
● Prent 9: Zack schrikt wakker en kijkt bang om zich heen. Hij is opgelucht: oef, het was maar een droom.
Gedetailleerd waarnemen
● Prent 1: oma hergebruikt een plastic zak om te gaan winkelen, omgeving is mooi/ niet vervuild.
● Prent 2: omgeving is mooi/ niet vervuild.
● Prent 3: omgeving en rivier zijn vervuild (3 blikjes).
● Prent 4: vele soorten vissen en zeedieren, bubbels bij de vissen, vervuiling van de zee met blikjes, flessen, … Welke dieren zie je allemaal in het water?
● Prent 5: zie je de tranen van Zack?
● Prent 7: wie hapt in Zack?
● Prent 8: brokjes van Zack bij de mond van 2 vissen en in de ‘scharen’ van de 3 kreeften. Zie je ook de kleine stukjes naar de zeebodem zinken?
● Prent 9: wat heeft oma aangekocht? Waarvoor zal oma dat gebruiken? Is er veel verpakkingsmateriaal bij? Waar moet dit materiaal na gebruik naartoe? Welke restjes moeten in de groene bak?
Vergelijkend waarnemen
● Vergelijk Mistral op prent 1 en 2.
● Vergelijk de gezichtsuitdrukking van Zack op de verschillende prenten.
● Kan je vissen van de prent 6, 7 en 8 terugvinden op prent 4?
● Kan je de blikjes van prent 3 terugvinden op prent 4 en op prent 8?
● Zie je verschil in de gezichtsuitdrukking van oma en kleinkind op prent 1 en 9?
Belanden / buitelen en rollen / drijven / een lesje leren / eindigen in de vuilniszak / er helemaal alleen voor staan / golf / herbruikbaar / het lijkt wel alsof ik in brand sta / hieruit halen / holle buik / in het rond happen / in reuzenvaart / jammeren / juichen / knabbelen / kriebelen / krijsend / lachen en schateren / met een plofje / met rust laten / nare droom / onderweg / ontsnappen / opgaan in zijn avontuur / opmerken / piepstem / rukken / supermarkt / tranen springen in de ogen / tuimelen / uiteenvallen / wakker schrikken / zeebodem/ zinken / zonet.
Zich inleven in de personages van het verhaal en varianten op het (winkel)verhaal bedenken
Uitwisselen van ervaringen en gevoelens
Inleefgesprekjes aan de hand van een fotokijkboekje
Zich inleven in de personages van het verhaal en varianten op het (winkel)verhaal bedenken
• Oma neemt een leeg zakje mee om te gaan winkelen. Is het een plastic zakje dat ze hergebruikt of neemt ze deze keer haar boodschappentas mee?
• Geef je het kleinkind een voornaam?
• Heeft Zack ook vriendjes (meerdere soorten plastic zakjes)
• Kunnen de vissen spreken?
• Welke geluiden maken Wind Mistral en Zeemeeuw?
• Is de droom van Zack maar een droom of is het echt?
Uitwisselen van ervaringen en gevoelens
• I.v.m. slapen, dromen, een rare of nare droom,…
• I.v.m. winkelen, wat gebruikt men allemaal om te verpakken? wat doe je er mee? Vermijden, hergebruiken, weggooien?
• I.v.m. zwerfvuil, sorteren: wie helpt er thuis en op school sorteren? Waarom sorteren we?
• Ook kennis i.v.m. water, zee, aquarium, dieren in de zee, vissen, goudvis, soorten vissen, oceaan,…zeemeeuw of andere dieren die vuilzakken openscheuren?
• Water drinken op school en thuis, smaak van zout en zoet water
Inleefgesprekjes aan de hand van een fotokijkboekje
• Vissen in de rivier, in de zee,..
• Plastic en andere afval in het water.
• Problemen voor vissen: verslikken zich, raken er in vast,…denken dat het voedsel is, eten heel kleine stukjes, worden ziek met plastic in de maag en gaan dood,…
• Mensen die vis lusten eten de kleine stukjes ook op,…
Waarnemen van plastic en experimenteren met plastic zakken
Onderzoeken van winkeltassen, verpakkingsmaterialen en hergebruik
Kennismaken met de ‘blauwe zak’
Denkoefening plastic vermijden
Participatie van de kinderen en de ouders
Waarnemen van plastic en experimenteren met plastic zakken
• Wat is er in de klas allemaal van plastic gemaakt: zachte en harde plastics?
• Wat is plastic? Van wat wordt het gemaakt? Van aardolie. Ruwe aardolie wordt uit de aarde opgepompt en gezuiverd. Aardolie wordt ook gebruikt om auto’s te doen rijden (diesel, benzine) en om huizen te verwarmen. Zie Kamoshibai-verhaal van TERRA.
• Waar wordt het gemaakt? In fabrieken die vuile wolken uitstoten.
• Functies en eigenschappen, soorten plastiek (zacht, hard, biologisch afbreekbaar of niet), voor- en nadelen (weegt niet veel, blijft lang goed, is goedkoop, is moeilijk af te breken, vind je overal, komt uiteindelijk in de zee terecht, grote hoeveelheden blijven drijven op zee (zie plastic soep).
• Omdat ook zacht plastic heel lang blijft bestaan, kan het makkelijk mee in het water tot in de zee. Is dat ver van hier? Is dat bij papier ook zo?
• Wat is plastificeren? Is het altijd nodig?
• Plastic eten kan dat? Wat gebeurt er als dieren plastic eten?
• Kennismaken met plastic rietjes, bestek, bordjes, roerstaafjes, ballonstaafjes die niet meer mogen worden gemaakt en gebruikt
• Experimenteren met plastic zakken: allerhande zakken laten vliegen op de speelplaats bij wind; zakken in water dompelen, experimenteren met drijven, zweven en zinken. Video-opnames maken met gsm of tablet en (her)bekijken. Vergelijken van plastic zakken met papieren zakken, …Hypotheses formuleren en toetsen. Besluiten trekken.
Onderzoeken van winkeltassen, verpakkingsmaterialen en hergebruik
• Wat nemen we mee naar de winkel om boodschappen te doen? Boodschappentas, soorten plastic en papieren zakjes, ook linnen zakjes voor fruit en groenten voorgesteld door warenhuizen: functie en eigenschappen, sterkte,…
• Welk verpakkingsmateriaal is er allemaal? Bij voorbeeld om voeding in te verpakken: aluminium, zilverpapier, papieren zak, plastic, kartonnen doosje voor tomaatjes, …
• Gebruiken we veel plastic als we aankopen doen? Wordt dat hergebruikt of is het eenmalig? Wat zijn voor- en nadelen van plastic verpakking bijvoorbeeld van dranken? Hoe vermijden/ verminderen? Verschil harde en zachte (wegwerp)plastic.
• Welke verpakkingen zijn er nog? Bij voorbeeld voor dranken? Staat er een recyclageteken op de verpakking? Welk symbool?
Kennismaken met de ‘blauwe zak’
• Heb je die al gezien op straat als je naar de school komt?
• Wie gebruikt die? Waarvoor dient die? Wat staat er op? Wat mag er in, niet in? Voor- en nadelen? Wat is PMD?
• In de PMD-zak zijn in Vlaanderen vanaf 1 januari 2021 alle plastic verpakkingen welkom (bv. potjes, tubes, folies, zakjes...) samen met de reeds toegelaten afval zoals plastic flessen, metalen verpakkingen en drankkartons.
Kennismaken met plastic soep
• Wat is het? Heel grote pakken plastic die samen komen in de zee. Waarom zeggen de mensen dat dit soep is?
• Hoe komt plastic in de zee?
• Zoek zeeën en oceanen op de wereldbol, op een wereldkaart of in een kinderatlas.
• Kies een video hierover die geschikt is voor jonge kinderen. Toon de video en laat de kinderen spontaan reageren. Toon ook wat mensen proberen te doen om dit te voorkomen.
• Creatief denken: wat kan je maken, uitvinden om de zee proper te houden?
Denkoefening plastic vermijden
• Kunnen we plastic vermijden bv. als we boodschappen doen? Hoe doen we dat?
• Kunnen we ons een leven voorstellen zonder plastic, altijd plastic vermijden? Wat zouden we anders doen? Welke problemen zijn er en hoe gaan we die oplossen?
• Hoe deden onze (bet)grootouders het zonder plastic? Vóór de uitvinding van plastic gebruikten de mensen hout, metaal, glas, keramiek, klei en leer. Ook werd hars van bomen gebruikt. Rubber werd ook veel gebruikt in plaats van plastic. Bij voorbeeld in de plaats van een plastic box gebruikten de mensen een houten bak. In plaats van een koekjesdoos in plastic gebruikten de mensen een blikken doos, enz.
Informeren over zwerfafval
• Heb je al plastic of andere rommel gezien langs de straat of in een park? Hoe zou het daar komen?
• Waarom noemen de mensen dat ‘zwerfafval’? Wat is zwerven?
• Kunnen we zwerfafval tellen, meten, fotograferen? En opvolgen of het vermeerdert of vermindert?
• Hoe kunnen we zwerfafval vermijden?
• Welk zwerfafval kunnen we zelf opruimen? Wat met het andere afval?
• Hoe kan je zwerfafval opruimen? Wat heb je daarvoor nodig? Handschoenen, verzamelzak, grijptang,…
• Waar moet het zwerfafval naar toe?
Waarnemen van water en vissen
• Exploratie naar een waterloop: waarnemen hoe loopt het water? Enkele blaadjes laten vallen, richting van de stroming waarnemen,… Is er afval, zijn er dingen die drijven op het water? Ligt er afval aan de kanten?
• Ervaringen uitwisselen en informeren over vissen in het water
o Wie heeft er een thuis een (goud)vis? Wat weet je ervan? Wat eten vissen?
o Indien voorhanden: aansluiten bij beleven en waarnemen van aquarium in de klas, vissen voederen/ verzorgen, enkele soorten vissen leren kennen,..;
o Wie heeft er al vissen in de zee gezien?
o Welke problemen hebben vissen met plastic?
Participatie van de kinderen en de ouders
• De kinderen kiezen over welke vis(sen) ze meer informatie willen verwerven.
• Beroepen: iemand uitnodigen in de klas i.v.m. zwerfvuil, plastic, zoals een afvalophaler, een afvalparkwachter, iemand van de reinigingsdienst, iemand van een winkel zonder verpakking, ….
• Hobby’s: visliefhebber, strand- of stadsjutter uitnodigen,…
Voor wie nog meer wil
• Hoe wordt plastic gemaakt? Aardolie wordt verwarmd op zeer hoge temperatuur en dan in een vorm gegoten. Na afkoeling heb je allerlei harde en zachte plastieken voorwerpen. Plastic folie bekom je door de zeer warme olie door een walsmachine te laten lopen.
• Wie doet wat met plastic en wat kan er minder? Verduidelijk de levenscyclus van plastic aan de hand van voorbeelden:
o Fabrieken maken plastic
o Verpakken en transporteren
o Uitstallen in de winkel: wat gebeurt met de inpakplastic?
o Verpakte dingen kopen of vermijden?
o Verpakking weggooien of hergebruiken: regels blauwe zak
• Zie afbraaktijden van zwerfvuil bv. op https://www.ivarem.be/afbraaktijden-zwerfvuil of https://www.wwf.nl/wat-we-doen/focus/oceanen/plastic-soep
• Plastic tandenborstels verminderen/ vermijden, kennismaken met alternatieven: zie https://www.wwf.nl/wat-we-doen/focus/oceanen/plastic-soep
Verpakkingsarm en afvalarm gaan winkelen
Promoten van tassen van textiel
Oproepen om plastic te vermijden
Toonmoment
• De kinderen brengen het verhaal voor een andere klas of voor (groot)ouders.
• Ze roepen op om plastic zo veel mogelijk te vermijden.
• Voorstellen en samen kiezen van een actie.
Verpakkingsarm en afvalarm gaan winkelen
• Dit kan samen met (groot)ouders. Naar de markt of naar de winkel met herbruikbare zakken.
• Wat kopen we zonder plastic?
• Verwerken in de klas.
Promoten van tassen van textiel
• Uitzoeken waarvoor we allemaal tassen gebruiken: naar de bib, verteltas, tas om werkje mee naar huis te geven, heen-en-weertas, winkeltas, …
• Zakken bestempelen voor zichzelf of voor andere klassen,…
Oproepen om plastic te vermijden
• Affiches ontwerpen, …
• Actie ondernemen naar winkel, warenhuis, fabriek of burgemeester om te vragen om minder plastic verpakkingen te gebruiken: brief, bezoek, ….
Zwerfafval verminderen
• Duidelijke afspraken en demonstratie over verzamelen van zwerfafval: hoe gaan we te werk? Welke hulpmiddelen hebben we nodig?
• Verkennen en opruimen van de speelplaats en de omgeving van de school. Sorteren: is dit van plastic of niet? Hoe raap je het op? Welke afvalzakken gebruiken we? Waar brengen we het naar toe?
• Borden ontwerpen en plaatsen om zwerfafval te voorkomen.
Voor wie nog meer wil
• Zie MOS-actiefiche ‘Neen tegen afval’: https://www.mosvlaanderen.be/mos-actiefiche-we-zeggen-neen-tegen-afval
• Zie ook MOS-actiefiche ‘Alternatieven voor ballonnen’ : https://www.mosvlaanderen.be/mos-actiefiche-op-zoek-naar-alternatieven-…