Insecten in het algemeen, maar meer in het bijzonder bijen, wespen, hommels, zweefvliegen en uiteraard vlinders, zijn nuttige diertjes. Ze zorgen niet alleen voor het voortbestaan van vele planten, maar ook en vooral bijen zijn een belangrijke schakel in onze voedselvoorziening.
Het gaat echter niet goed met de bij. Onderzoek toont aan dat wereldwijd de bijenpopulaties achteruitgaan. De oorzaken zijn divers en momenteel nog onderwerp van discussie: versnippering van de natuur, het gebruik van herbiciden, monoculturen in land- en tuinbouw, parasieten, het klimaat...
Wist je dat...er in België 1400 soorten inheemse planten groei(d)en? Bijna 800 ervan zijn kwetsbaar, met uitsterven bedreigd, of zelfs al uitgestorven.
De leerlingen onderzoeken wat insecten nodig hebben om te leven. Ze onderzoeken de verschillende biotopen, wat de insecten eten, hoe ze leven... Ze gaan op zoek naar oplossingen om de insecten te beschermen.
Onderstaande vragen kunnen prikkelen om op onderzoek uit te gaan.
Over mezelf
- Wie heeft er thuis een tuin (met bloemen en planten) Bloembakken?
- Waar heb je die planten vandaan?
- Wie gaat er al eens wandelen/spelen in het park? Natuurgebied? …
- Wie vindt dat leuk/niet leuk? Waarom?
- Ken je (een aantal) bloemsoorten uit je tuin/bloembak/park/natuurgebied bij naam?
- Merk je verschil tussen de planten uit je tuin/bloembak/park en deze uit de natuurgebieden?
- Hoe zou dat komen? Inheems versus uitheems.
- Heb je al gehoord over inheemse en uitheemse planten? Wat is de betekenis er van?
- …
Over de natuur
- Kunnen alle planten in ons klimaat overleven?
- Welke wel / welke niet? Sommige planten bevriezen of worden ziek…
- Waarom overleven inheemse planten hier wel?
- Waarom krijgen bloemen zaadjes?
- Wie hebben de planten nodig om zaadjes te kunnen maken? Hoe zit dat verhaal precies in elkaar?
- Wat eten insecten?
- Bevatten alle planten genoeg voedsel voor insecten?
- Wat zijn insecten?
- Wat is het verschil tussen een bij / wesp / hommel /zweefvlieg / vlinder?
- Waarom zijn in het bijzonder bijen zo belangrijk?
- Hoe kunnen we de bijen / de insecten beschermen?
- Hoe kunnen we insecten naar onze school lokken?
STEM (science - Technology - Engineering - Mathematics)
- Kunnen alle plantensoorten op onze school groeien? Waarom wel / niet?
- Wat hebben planten nodig om te kunnen groeien?
- Is elke grondsoort geschikt voor elke plant? Waarom wel / niet?
- Welke grondsoort hebben we in onze tuin? Hoe kunnen we dit onderzoeken?
- Welke planten / struiken groeien het best in deze grondsoort?
- Als we kiezen voor een insectentuin, waar moet die dan komen? In de zon, halfschaduw of net in de schaduw?
- Welke materialen hebben we nodig om een tuin aan te leggen?
- ...
De leerlingen ontwerpen samen een planten- en bloementuin en leggen deze ook aan. De tuin voldoet aan de volgende voorwaarden:
- De tuin bestaat hoofdzakelijk uit inheemse bloemen en planten.
- De soorten planten kiest men volgens de juiste grondsoort en standplaats.
- Er wordt een grote variatie aan planten geplant om verschillende insecten te kunnen lokken.
- De eetbare en niet eetbare soorten worden duidelijk afgebakend.
- Ga op zoek naar ‘experten’ die kunnen helpen om de uitdaging tot een goed einde te brengen.
- Elke klas kan volgens haar niveau haar eigen deelexpertise inbrengen (een plan tekenen, plantensoorten opzoeken, de grondsoort en standplaats bepalen, aanplanten…).
- Het plaatselijke tuincentrum (bv. interview, speurtocht naar inheems plantgoed, kruiden…)
- Een tuinarchitect/ tuinaanlegger uit de buurt
- De plaatselijke afdeling van Natuurpunt en/of Velt
- En uiteraard handige mama’s, papa’s, oma’s en opa’s!
- Een (klas)pop en/of toneeltje is altijd handig om het thema op een leuke manier aan te brengen. Laat deze best regelmatig terugkomen zodat het thema in de school blijft leven.
- Er leven nogal wat misverstanden over bijen, wespen, hommels en zweefvliegen. Ze worden niet zelden met elkaar verward en beschouwd als lastig en stekend. Organiseer, alleen al om vooroordelen en negatieve reacties te vermijden, een informatiemoment voor (groot)ouders. Laat de leerlingen hun onderzoekswerk aan hen voorstellen.
- Teken het tuinplan levensgroot uit en hang het aan de inkom van de school. Of maak samen met de leerlingen een maquette. Laat op een creatieve manier zien welke planten en diertjes we mogen verwachten.
- Maak de plannen kenbaar binnen de scholengroep (en/of andere scholen waarmee je contact hebt). Wissel eventuele ervaringen uit.
- Huldig de insectentuin met veel bombarie in. Nodig (groot)ouders, notabelen, en de pers uit. Maak er een MOS-feest van!
- Een bij de tuin geplaatst, (door de leerlingen) leuk ontworpen informatiebord, met toffe tekeningen en/of foto’s van de planten en de bewoners, nodigt uit tot lezen. Via diverse kanalen zijn hier onder bepaalde voorwaarden zelfs subsidies voor te verkrijgen!
Rode lijsten zijn lijsten waarop per land de dier- en plantensoorten staan die in hun voortbestaan bedreigd zijn. Op de Rode lijsten staan, naast de bedreigde soorten, beschermingsmaatregelen om deze soorten weer in aantal te laten toenemen.
Let op!
Het is belangrijk dat kinderen kunnen leren dat sommige planten/bloemen/bessen eetbaar zijn, en andere dan weer helemaal niet. Daarvoor is het echter nodig dat ze in contact komen met zowel eetbare als niet eetbare planten. Vermijd (zeker bij kleinere kinderen) verwarring door eetbare en niet eetbare planten door elkaar te planten, maar baken zones af, zodat ze duidelijk weten waar de eetbare en waar de niet eetbare planten staan.
Kleuteronderwijs
Mens en Maatschappij:
- Mens: 1.7
Wetenschappen en techniek:
- Natuur: 1.1, 1.2, 1.3, 1.5, 1.6, 1.13
Basisonderwijs
Mens en Maatschappij:
- Mens: 1.2
- Maatschappij: 5.1
- Ruimte: 4.8, 4.9
- Brongebruik: 5.1
Wetenschappen en techniek:
- Natuur: 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5, 1.6, 1.7, 1.17, 1.22, 1.24, 1.25, 1.26
- natuurpunt.be: help de bijen
- plantvanhier.be: ontdek welke bomen en struiken typisch zijn voor jouw leefomgeving
- Alternatieve planten: beperk de introductie van invasieve planten
- Plantenzoeker: stel plantenlijsten samen voor je tuin
- Velt, ecologisch tuinieren
- springzaad.be: stimuleert en ondersteunt de ontwikkeling van natuurlijke speel- en leerplekken
- weekvandebij.be/aan de slag
- De Beestige Brug: Suske en Wiske ondervinden aan den lijve hoe het is om een dier te zijn
- subsidies