T'Overbeek op #MissieMinder tegen plastic

De actiedag #MissieMinder wil leerlingen ertoe aanzetten om minder wegwerpplastic te gebruiken. In basisschool T’Overbeek in het Brusselse Ganshoren is dat al jaren een evidentie.

Stonehenge van petflessen

Terwijl in de kale kruin van de beuk achter hen een plastic zak hangt te wapperen in de koude noordenwind, duwen Marcel, Bilel, Adam, Cyriel en Eya de flessen in hun moestuin nog wat dieper in de grond. De flessen vormen een omheining van plastic en met zijn ovalen vorm doet de kring een beetje denken aan Stonehenge, het prehistorische monument in het zuiden van Engeland. Voor de zomer stopten deze leerlingen uit het derde en vierde leerjaar van basisschool T’Overbeek in Ganshoren hier veertig aardbeiplantjes in de grond. Ze gaven de plantjes veel water en liefde, en de hele zomervakantie keken ze uit naar de lekkere vruchten die aan de planten zouden groeien. Maar op de eerste schooldag van het nieuwe jaar wachtte hen een onaangename verrassing.

Cyriel: 'Al onze planten waren weg. De werkers van de gemeente hadden ze per ongeluk afgemaaid, samen met het gras.'
Bilel: 'Alleen de zonnebloemen stonden er nog.'
Marcel: 'Toen zijn we op het idee gekomen om een hek te maken met flessen.'
Eya: 'In plastic.'
Adam: 'Om eindelijk iets nuttig te doen met al het zwerfvuil dat we oprapen in het bos.'
Cyriel: 'Eerst moesten we kijken welke strook van de moestuin
we gingen gebruiken en duidelijk de lijnen afbakenen.
Dan hebben we in die lijnen tien centimeter diep gegraven
en er alle flessen in gestopt. En dan hebben we
tussen de flessen een touwtje gehangen, om ze rechtop te houden.'
Eya: 'Het was leuk om te doen.'
Adam: 'Zo kunnen we een tweede leven geven aan de plastic flessen.'

Neen tegen wegwerp

Het enthousiasme en het bewustzijn van de jonge leerlingen komen niet uit de lucht gevallen. Aandacht voor het milieu en klimaat is al jaren een hoeksteen van T’ Overbeek. De Brusselse basisschool, gelegen tussen een trosje flatgebouwen en een stukje bos, wil de kinderen al van jongs af wijzen op de negatieve invloed van plastic op dier, natuur en mens. 'Ik ben hier begonnen in 2010 en ondertussen is dat bewustzijn er volledig ingeslopen', zegt leerkracht Karen Lietaert, die de duurzaamheidsprojecten in deze school opzet en van nabij begeleidt. 'In het begin gaven we er nog veel meer specifieke lessen over, nu gebeurt het allemaal heel spontaan. Niemand komt hier nog binnen met een plastic flesje water,, dat is wat je als school uiteindelijk wilt verkrijgen.'

De leerkrachten werken vaak rond specifieke projecten. Ze geven uitleg over hoe je op correcte wijze kunt sorteren of laten hun klas met knijpers zwerfvuil oprapen op weg naar het zwembad. Onlangs nog organiseerden ze een ruilbeurs met afgedankte speelgoederen, om het tweedehands-idee aan te moedigen. 'En in vakken als WO of Taalmethode komt de problematiek sowieso ook vaak aan bod', zegt Karen. 'Als kinderen hier na zes jaar naar buiten gaan, weten ze heel goed wat er kan en wat niet. We beginnen er dan ook al vroeg mee. In de kleuterklas hebben we zo nog een tijdje met het concept van 'de afvalpolitie' gewerkt. Sommige leerlingen droegen een kepie en gingen rond in de klassen om te controleren of alles juist was gesorteerd. Het begint dus al van bij de allerkleinsten.'

In het begin van elk schooljaar wordt er telkens een Zero Afvaldag gehouden, om de basisprincipes nog eens duidelijk te onderlijnen. Water, koekjes, fruit of boterhammen: in 't Overbeek komen ze stuk voor stuk zonder plastic wegwerpverpakking de school binnen. Alleen duurzame, herbruikbare flessen, dozen en verpakkingen zijn toegelaten.

'We hebben dus eigenlijk geen afval op school', zegt Karen. 'Als kinderen toch afval meebrengen naar school, worden ze er steeds op aangesproken. De eerste jaren gebeurde dat vrij vaak. Iedere keer begonnen de andere kinderen dan te roepen: 'Kijk, kijk, die heeft plastic mee!' Alsof het een echte boeman was. Maar ondertussen is plastic vermijden al zo'n gewoonte geworden dat zoiets zelden nog eens voorvalt. Het grootste probleem vormen nog de voorbijgangers. Vrij veel mensen gooien restafval over de omheining, of laten op het wandelpad plastic rondslingeren dat vervolgens in onze tuin waait. Mochten de leerlingen ooit iemand vuilnis zién weggooien, dan zou het met die persoon niet goed komen, denk ik.

#MissieMinder

Vandaag neemt de school deel aan #MissieMinder, een actiedag die leerlingen laat kennismaken met de 'Piraminder' van De Transformisten: een vijfstappenplan voor bewust verbruiken, van 'gebruik wat je hebt' tot 'koop'. Vorig jaar ging #MissieMinder over 'voedselverlies'. Dit jaar is 'wegwerpplastic' het centrale thema.

Marcel: 'We proberen thuis ook zo weinig mogelijk plastic te gebruiken.'
Bilel: 'We zeggen het tegen onze papa en mama.'
Eya: 'Ik spaar de kartonnen doosjes van het eten en maak er samen met mijn broer speelgoed van. Een keer hebben we een piñata gemaakt.'
Adam: 'En we proberen minder verspilling te hebben. Als ik eten over heb, geef ik het aan onze kippen. We geven soms eitjes aan onze buurman.'
Cyriel: 'Als wij eten over hebben, eten we de volgende dag nog eens hetzelfde.'

Op onderzoek

De helft van het geproduceerde plastic is bedoeld voor eenmalig gebruik en heel wat van die single use plastics (SUPs) belanden in de natuur of dragen bij aan de plastic soup in de oceaan. Daarom voeren de negentien leerlingen uit het zesde leerjaar van T’ Overbeek vandaag een vergelijkend onderzoek uit. De klas van leraar Bart Decoster werd vanochtend in twee groepen verdeeld en stapte vervolgens naar twee verschillende winkels in de buurt: de ene naar een klassiek warenhuis, de andere naar een verpakkingsloze winkel wat verderop.

Beide groepen kochten dezelfde ingrediënten: ajuinen, wortelen, selder, tomaten, deegwaren en vegetarisch gehakt. Deze middag bereiden ze elk hun eigen pasta en daarna zullen ze de twee afvalbergen met elkaar vergelijken. De ajuinen, sjalotten, wortelen, selders en tomaten worden uit de boodschappentassen gehaald en om de beurt op de snijplanken gelegd. Messen en dunschillers worden op hun scherpte getest. De capellini vallen als Mikadostokjes op de grond. 'Voorzichtig zijn,' grapt Bart, ' want we willen geen bloed bij onze pasta. Het is vegetarisch en het moet vegetarisch blijven.'

Als de ogen zijn gestopt met tranen ('Die ajuinen prikken!') staat er aan de ene tafel een lege afvaldoos. De andere tafel, bij de leerlingen die hun inkopen in het klassieke warenhuis hebben gedaan, heeft inmiddels een doos boordevol wegwerpplastic verzameld. Het verschil is overduidelijk.

Bilel: 'Bij de chirolokalen zag ik net een kraai die een lege zak chips aan het opeten was.'
Eya: 'Er ligt hier in de buurt nog te veel zwerfvuil op de grond.'
Adam: 'Plastic is slecht, ook voor de dieren. Ze kunnen ervan doodgaan.'

'Kom', zegt Karen. 'Neem die dozen maar mee naar binnen, dan kunnen jullie het afval straks aan een waslijn ophangen om er een slinger mee te maken. Die zullen we op de speelplaats hangen, om de hele school in te lichten over het verschil in plastic tussen de twee winkels.'

Iemand vraagt: 'Wanneer gaan we eten? Ik heb honger.'

Dromen

Later, als ze nog groter zijn dan nu, willen Marcel, Bilel, Adam, Cyriel en Eya alles worden. Eerst blijven ze nog even buiten in de moestuin, bij hun Stonehenge van plastic. 'Ik merk dikwijls dat kinderen die het wat moeilijker hebben met de basisvaardigheden helemaal openbloeien wanneer ze in de tuin aan het werken zijn', zegt Karen nog. Ze houdt nog één droom over: dieren op school. Met de vossen in de buurt ligt het niet zo voor de hand, maar ooit moet het ervan komen. Ook de leerlingen uit het derde en vierde leerjaar hebben dromen op overschot.