Elk schooljaar verdwijnt schoolgerief in de vuilnisbak, hoewel het eigenlijk nog niet versleten is. Vaak is dat gewoon omdat het vervangen wordt door hipper materiaal. Het produceren van zulk materiaal gaat gepaard met het gebruiken van nieuwe grondstoffen en energie met een extra uitstoot van CO2. Duurzame keuzes leren maken gaat ook over consuminderen. De school kan hierin een voorbeeld stellen en pleiten om onversleten schoolgerief verder te gebruiken. De school kan hieraan een actie koppelen. Waarom het nog bruikbare materiaal geen stickertje geven? Zo kan je leerlingen en ouders aanzetten om bewuster met schoolmaterialen om te gaan en ze langer te gebruiken.
De leerlingen (en hun ouders) engageren zich op het einde van het schooljaar om enkele persoonlijke (of door de school aangeboden) schoolspullen te hergebruiken tijdens het volgende schooljaar. Dat doen ze door er een stickertje op te kleven. Bij de start van het volgende schooljaar wordt geteld hoeveel ‘stickertjes’ de schoolvakantie hebben overleefd.
In de klas wordt de actie voorbereid aan de hand van onderzoekende vragen zoals:
- Welke schoolspullen gebruiken we zoal? Waarvoor? Welke zijn onmisbaar?
- Waar komen die spullen vandaan? In welk land (welke landen) zijn ze gemaakt?
- Welke grondstoffen werden gebruikt voor het maken van deze spullen? Zijn die grondstoffen kostbaar?
- Zijn ze eindig? Welke afstand hebben deze grondstoffen afgelegd?
- Hoe worden deze spullen gemaakt? Hoe worden deze spullen getransporteerd?
- Kies een voorwerp en ga op onderzoek uit! Neem contact op met het bedrijf dat de spullen maakt of verdeelt. Krijg je een antwoord op al je vragen?
- Waarom/ wanneer worden schoolspullen vervangen door nieuwe exemplaren?
- Wat zijn de voor- en nadelen hiervan? Wat zijn de alternatieven?
- Wat gebeurt er met de spullen die je in de vuilnisbak kiepert? Waar komen ze uiteindelijk terecht? Ga op onderzoek uit!
- Is het de moeite waard om spullen langer te gebruiken? Hoe kan je je spullen langer gebruiken? Wie kan je daarbij helpen?
- Wat vind je belangrijker: hip zijn of milieuvriendelijk zijn? Of is het hip om milieuvriendelijk te zijn?
- ...
Misschien komen de leerlingen in de loop van hun onderzoek wel op ideeën om tot actie over te gaan. Misschien is er wel een producent van schoolmaterialen die maar al te graag hun advies zou krijgen om duurzamer schoolmateriaal te produceren. Misschien kunnen de leerlingen tips verzamelen om hun medeleerlingen, leerkrachten en ouders te sensibiliseren.
Voorbeelden zijn:
- Koop enkel wat je nodig hebt of wat aan vervanging toe is.
- Zorg bij de aankoop van nieuwe producten dat ze tegen een stootje kunnen en lang meegaan.
- Vermijd “rageproducten”: ze zijn al lang uit de mode voor ze versleten of opgebruikt zijn.
- Let ook op de verpakking: soms is die overbodig en kan je even goed losse artikelen kopen.
- Gebruik lijm en stiften op basis van water, een stevige lat en slijper van metaal of van hout.
- Schrijf met een stevige hervulbare pen, of een ongelakt of hervulbaar potlood.
- Corrigeer met een ongekleurde gom van natuurlijk rubber.
- Van oude spulletjes kan je nog iets leuks maken. Door een knutselactiviteit in je klas geef je oud materiaal een nieuw gezicht: kaften versieren, dozen bekleden, enveloppen maken van tijdschriften of oude leerboeken die niet meer gebruikt kunnen worden. Ruim na de knutselactiviteit alles goed op: sluit de verf- en lijmpotten stevig af, zodat je de resten nog kan gebruiken. Let op: niet meer bruikbare verf- en lijmresten horen bij het KGA.
- Of misschien is door het onderzoek de motivatie gegroeid om deel te nemen aan de stickeractie... Laat de leerlingen eind juni stickertjes kleven op het schoolgerief dat ze volgend schooljaar opnieuw willen gebruiken, en/of kleef stickertjes op klasmateriaal. Ga in september per klas na hoeveel schoolspullen met een sticker de kinderen terug meebrachten, en bekijk ook welk klasmateriaal hergebruikt wordt. Deze telling per klas kan in een schooloverzicht verwerkt worden. Bespreek de resultaten: Welke klas heeft (procentueel) de meeste stickers verzameld en ontvangt bijvoorbeeld de beker? Wat is het schoolpercentage? Is dat meer of minder dan vorig schooljaar? Hoort daar misschien een feestje bij?
- ...
Ga op zoek naar anderen die kunnen helpen om je onderzoek en/ of actie tot een goed einde te brengen.
- De aankoopverantwoordelijke van de school kan de reflex aankweken om na te gaan of er bij elke aankoop milieuvriendelijke alternatieven voorhanden zijn.
- Lokale milieuverenigingen of wereldwinkels verkopen dikwijls duurzaam schoolmateriaal. Voorzie er een voorraad van in het schoolwinkeltje. Maak een standaardlijst waarop de kinderen kunnen aankruisen welk materiaal ze in het begin van het schooljaar in het schoolwinkeltje willen aankopen.
- Leerkrachten hebben een belangrijke voorbeeldfunctie. Overtuig hen stil te staan bij hun consumptiegedrag.
- Ouders zijn bepalend voor het 'aankoopbeleid' thuis. Wapen je leerlingen zodat ze hun ouders kunnen overtuigen van het belang van consuminderen en geef hen daarvoor concrete tips. Nodig de leerlingen uit om mee te bewaken dat de stickertjes de zomervakantie overleven... .
- ...
- Doe een klassenwedstrijd (en waarom niet tussen verschillende scholen?), dat zal deze een extra, competitief ingrediënt geven.
- Geef medeleerlingen, leerkrachten en/of ouders tips over duurzaam materialengebruik.
- Geef je adviezen door aan de aankoopverantwoordelijke van de school.
- Sluit deze actie af met een feestje!
- Plaats de actie/het onderzoek (en het waarom ervan) op de schoolwebsite, het krantje, de sociale media....
- Stuur je bevindingen door naar producenten van schoolmaterialen.
- ...
Een waardevolle educatieve kapstok voor het omgaan met materialen is de piraminder van Netwerk Bewust Verbruiken.
MOS heeft in 2020 een nieuwe actiedag in het leven geroepen. #MissieMinder is een tegenhanger van de Black Friday. Met deze actiedag willen we de scholen oproepen om leerlingen aan te zetten minder te comsumeren en duurzame keuzes te maken. Media spelen in op het koopgedrag van de mensen. Met Black Friday wil men de consument zoveel mogelijk laten consumeren. Maar moeten wij hieraan meedoen? Waarom zou je iets kopen als je het al hebt? Of als vrienden het hebben? Misschien kan je het wel van hen lenen? Of ruilen? Of vind je het wel terug in een tweedehandswinkel? Denk goed na voor je iets aankoopt! Je kan er heel wat grondstoffen, energie en CO2 mee besparen!
Kleuteronderwijs
Mens en Maatschappij:
- Maatschappij: 2.2
Wetenschappen en techniek:
- Natuur: 1.13
Basisonderwijs
Mens en Maatschappij:
- Maatschappij: 2.2, 2.4, 2.5
- Tijd: 3.9
- Brongebruik: 5.1
Wetenschappen en techniek:
- Natuur: 1.14, 1.16, 1.23, 1.24, 1.25, 1.26
- Techniek: 2.1, 2.17, 2.18
- ibgebim.be - Bij het Brusselse hoofdstedelijke Gewest kan je 12 aanbevelingen vinden om het hele schooljaar groen te kleuren.
- MOS- actiedag #missieminder
- https://www.detransformisten.be/artikel/tweedehands-kopen-en-verkopen-een-overzicht
- https://www.detransformisten.be/artikel/gedeelddoorbe-bundelt-initiatieven-rond-ruilen-en-delen
- https://www.detransformisten.be/artikel/de-piraminder
